Posts Tagged with: παιδί
Η παιδική επιθετικότητα είναι ένα μεγάλο πρόβλημα που τα τελευταία χρόνια αυξάνεται αλματωδώς και με διάφορες μορφές. Σαν πρόβλημα αγγίζει κυρίως γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Μπορεί να εκφραστεί με διάφορους τρόπους ανάλογα και με την ηλικία του παιδιού.
Υπάρχουν πολλές θεωρίες για τις ρίζες της παιδικής επιθετικότητας η σύνθεση των οποίων μπορεί να δώσει μια πιο συνολική εικόνα για τους διάφορους παράγοντες που οδηγούν στην παιδική επιθετικότητα.
Η πρωτη η νατουραλιστική θεωρία είναι αυτή του Κ. Lorenz και του Storr οι οποίοι ερμηνεύουν την επιθετική συμπεριφορά χρησιμοποιώντας την αρχή της κληρονομικότητας του ανθρώπου από τα ζώα. O Lorenz στηρίχθηκε στον Δαρβίνο ο οποίος στο έργο του «Η εκφραση των συναισθημάτων στα ζώα και στον άνθρωπο» συνέκρινε τις συναισθηματικές καταστάσεις των ζώων και του ανθρώπου. Η αντίληψη για την ομοιότητα του ψυχισμού του ανθρώπου και των ζώων βρίσκεται στην βάση της κατανόησης των θεωριών των νατουραλιστών για την παιδική επιθετικότητα.
Για τον Lorenz η επιθετικότητα του ανθρώπου και επομένως του παιδιού έχει όπως και στα ζώα βιολογική βάση. Εδώ οι νατουραλιστές σημειώνουν επίσης και τον «θετικό» για την επιβίωση ρόλο που έχει η επιθετικότητα. Ένα ζώο γίνεται επιθετικό όταν απειλείται προκειμένου να διατηρηθεί στην ζωή. Κατά αναλογία και ένας άνθρωπος ή ένα παιδί γίνεται επιθετικό όταν απειλείται, όταν βρίσκεται σε καταστάσεις όπου εκτίθεται σε κίνδυνο. Ετσι η επιθετικότητα είναι στην πραγματικότητα ένας μηχανισμός άμυνας προκειμένου να προστατεύσει το παιδί τον εαυτό του απέναντι σε ένα απειλητικό περιβάλλον. Επιθετικά, ανυπάκουα, δύσκολα παιδιά είναι αυτά που βρίσκονται σε ένα διαρκώς απειλητικό περιβάλλον που ενεργοποιεί τους φυσιολογικούς μηχανισμούς της επιθετικότητας.
Από την άλλη ψυχαναλυτές όπως ο Adler (συνεργάτης του Φρόυντ) θεωρούσε ότι η επιθετικότητα
συνδέεται με το αίσθημα κατωτερότητας και την ανάγκη για επικράτηση. Οπότε η επιθετικοτητα σε ένα παιδί μπορεί να συνδέεται με το αίσθημα κατωτερότητας, με το αίσθημα ότι μειονεκτεί. Η Karen Horney ψυχαναλύτρια επίσης θεωρούσε ότι η επιθετικότητα συνδέεται με την αίσθημα της ανησυχίας και του φόβου που οδηγεί σε εχθρική αντιμετώπιση του άλλου και σε επιθετικότητα. Τέλος όσον αφορά τους ψυχαναλυτές να αναφέρουμε εδώ την A. Freud η οποία υποστήριξε ότι η παθολογική επιθετικότητα σχετίζεται με ανώμαλες συνθήκες ανάπτυξης του παιδιού (παιδιά χωρίς οικογένεια, χωρις γονείς, που μεγάλωσαν σε ορφανοτροφεία κλπ) συνθήκες δηλαδή που το παιδί δεν μπορεί να διαμορφώσει σταθερές σχέσεις με τα πρωταρχικα αντικείμενα της αγάπης είτε επειδή λείπουν παντελώς είτε επειδη αλλάζουν συχνά.
Από το στρατόπεδο των μπιχεβιοριστών η πιο σημαντική θεωρία για την επιθετικότητα είναι αυτή του Dollard ο οποίος στο έργο του «Αποστέρηση και επιθετικότητα» υποστήριξε ότι η επιθετικότητα είναι μια απαντητική συμπεριφορά σε κάποια κατάσταση αποστέρησης ή ματαίωσης.
Έτσι όταν το παιδί βρίσκεται σε συνθήκες αποστέρησης, σε συνθήκες όπου ματαιώνονται όλες οι επιθυμίες του και σε τέτοιες συνθήκες βρίσκονται πολλά από τα παιδιά που διαβιουν σε φτωχές οικογένειες με δύσκολες συνθήκες ζωής είναι λογικό να εμφανίζουν ως απάντηση επιθετικές συμπεριφορές.
Ένας άλλος μπιχεβιοριστής, ο Patterson υποστήριξε ότι η παιδική επιθετικότητα συνδέεται με γονείς που είναι αυταρχικοι, ιδιαίτερα επικριτικοί και προσπαθούν διαρκώς να διοικήσουν τα παιδιά τους.
Τέλος έρευνες του ψυχολόγου Bandura έχουν δείξει ότι πολλές φορές η επιθετικη συμπεριφορά αυξάνει εξαιτίας της μίμησης. Οι έρευνες αυτές τονίζουν τον ρόλο των ΜΜΕ, των βιντεοπαιχνιδιών του, την παρακολούθηση των σκηνών βίας κλπ στη ενίσχυση της επιθετικης συμπεριφοράς. Ο Bandura μελέτησε επίσης την συνδεση της επιθετικότητας με την επιθετικότητα που υπάρχει στην οικογένεια, με την ενδο-οικογενειακή βία καθώς και την κοινωνικο-οικονομική τάξη από την οποία αυτή προέρχεται το παιδί.
Το γεγονός ότι τα παιδιά, οπουδήποτε στον κόσμο, από την ηλικία των 7 εως 9 μηνών αναστατώνονται όταν αποχωρίζονται από τα πρόσωπα που κυρίως τα φροντίζουν υποδηλώνει ότι ο δεσμός είναι ένα οικουμενικό χαρακτηριστικό της ανάπτυξης. Ένας από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς του συναισθηματικού δεσμού που αναπτύσσσεται ανάμεσα στην μητέρα και στο παιδί είναι ο βρετανός ψυχίατρος John Bowlby.
Ο Bowlby συνέλεξε παρατηρήσεις παιδιών σε νοσοκομεία, ιδρύματα και ορφανοτροφεία που είτε είχαν χάσει τους γονείς τους είτε τους είχαν αποχωριστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εξέτασε επίσης τις εκθέσεις κλινικών συνεντέυξεων με έφηβους και ενήλικες που είχαν ψυχολογικά προβλήματα ή παραβατική συμπεριφορά. Βρήκε ότι οι διάφορες πηγές περιέγραφαν κοινά στάδια. Όταν τα παιδιά αποχωρίζονται για πρώτη φορά από την μητερα τους γίνονται έξαλλα από τον φόβο τους. Κλαίνε παθαίνουν κρίσεις οργής και προσπαθούν να ξεφύγουν από το περιβάλλον τους. Μετά παιρνούν ένα στάδιο απόγνωσης και καταθλιψης. Αν ο αποχωρισμός συνεχιστεί και δεν δημιουργηθεί μια νεα σταθερή σχέση τα παιδιά αδιαφορούν τελειως για τους άλλους. Ο Bowlby αποκάλεσε αυτήν την αδιάφορη συμπεριφορά «αποδέσμευση».
Τα αναπτυσσόμενα βρέφη είναι σχετικά αβοήθητα και ευάλλωτα, πρέπει να παραμείνουν κοντά στην μητέρα τους για να επιζήσουν. Αντισταθμίζοντας αυτήν την ανάγκη για ασφάλεια μέσω της γειτνιασης με την μητέρα, το βρέφος θέλει να εξερευνήσει και να παίξει, δραστηριότητες που το απομακρύνουν από την μητέρα.
Ο Bowlby υπέθεσε ότι θα πρέπει να υπάρχει κάποιος μηχανισμός που να παρέχει ισορροπία μεταξύ της ανάγκης του βρέφους για ασφάλεια και της ανάγκης για ποικίλες εμπειρίες μάθησης. Αποκάλεσε αυτό το μηχανισμόι δεσμό και υπέθεσε ότι όταν δημιουργηθεί λειτουργεί σαν θερμοστάτης φούρνου. Σε ένα θερμοστάτη υπάρχει ένας διακόπτης που ανάβει τον φούρνο μόλις η θερμοκρασία κατέβει κάτω από το ελάχιστο προκαθορισμένο όριο. Όταν η θερμοκρασία ανέβει αρκετά, ο διακόπτης κλείνει το φούρνο. Ως αποτέλεσμα η θερμοκρασία διατηρείται μέσα στα επιθυμητά όρια. Ο Bowlby πίστευε ότι ο δεσμός συνήθως αναπτύσσεται μέσω διάφορων φάσεων στην διάρκεια των δύο πρώτων χρόνων της ζωής, δημιουργώντας τελικά μια «δυναμική ισορροπία μεταξύ του ζεύγους μητέρας- παιδιού». Ο δεσμός παρέχει στο παιδί ένα αίσθημα ασφάλειας. Η μητέρα γίνεται η βάση της ασφάλειας από την οποία το βρέφος μπορεί να εξορμά στις εξερευνήσεις του και στην οποία μπορεί να επιστρέφει κάθε τόσο, για να ανανεώσει την επαφή, προτού επιστρέψει στις εξερευνήσεις του.
Η επίτευξη μιας σταθερής, αμοιβαίας συναισθηματικής σχέσης μεταξύ του βρέφους και εκείνου που το φροντίζει, βοηθάει το παιδί να διατηρήσει αισθήματα ασφάλειας στις όλο και πιο συχνές περιόδους αποχωρισμού από το προσωπο αυτό. Σύμφωνα με το Bowlby η σχέση δεσμού γονιού και παιδιού αυτή είναι τόσο σημαντική που λειτουργεί ως ένα εσωτερικευμένο μοντέλο εργασίας που τα παιδιά χρησιμοποιούν για να κατευθύνουν τις συναλλαγές τους με τα πρόσωπα που τα φροντίζουν καθώς και με τους άλλους ανθρώπους.