Σε μια εποχή που επικρατεί η ασυνέχεια στην διασύνδεση ανάμεσα στις γενιές και στους ανθρώπους της ίδιας γενιάς καθώς και η αποξένωση από τον πολιτισμό που μας γέννησε, σημαντικό κομμάτι της αυτογνωσίας μας μπορεί να γίνει για όλους μας, όχι απλά η γνώση του πολιτιστικού μας παρελθόντος, τις ιστορίας και των συνηθειών του τόπου μας αλλά και σε πιο προσωπικό επίπεδο η αναζήτηση της συνέχειας μας τόσο με το άμεσο οικογονειακό παρελθόν μας όσο και με αυτό τον προγόνων μας.
Ποιοι ήταν οι δικοί μας στις προηγούμενες γενιές? Τι πίστευαν? Τι άνθρωποι ήταν? Τι σχέσεις δημιούργησαν μεταξύ τους? Συνειδητοποιούμε ότι ο καθένας μας ξεχωριστά είναι ένα δημιουργημα αυτής της διεργασίας μέσα στον χρόνο και παράλληλα δημιουργός αυτής της συνέχειας.
Όσο περισσότερο γνωρίζουμε την οικογένειά μας, τόσο καλύτερα μπορούμε να γνωρισουμε τον εαυτό μας. Όταν μιλάμε για οικογένεια μιλάμε για την ευρύτερη οικογένεια, για όλο το οικογενειακό δέντρο που φτάνει πίσω στον χρόνο. Μερικές από τις χειρότερες και πιο οδυνηρές οικογενειακές εμπειρίες, όπως ο αλκοολισμός, η σεξουαλική κακοποίηση και η αυτοκτονία αποτελούν τμήμα της ταυτότητάς μας. Η κατανόηση των αιτιών που οδήγησαν σε αυτές τις συμπεριφορές θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε την σκοτεινή πλευρά τους εαυτού μας και να διαμορφώσουμε πιο ολοκληρωμένες σχέσεις με τους άλλους.
Μια παροιμία λέει πως “όσοι δεν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το επαναλαμβάνουν”. Η γνώση της οικογενειακής κληρονομιάς μπορεί να σας δώσει την ελευθερία να αλλάξετε το μέλλον σας.
Έχουμε πολλά κοινά με τα άλλα μέλη της οικογένειας μας (πολλά περισσότερα από ότι φανταζόμαστε σε πρώτη ματιά). Οι ιδιοτροπίες και οι στάσεις τους μοιάζουν με τις δικές μας. Ήταν παρόντα σε όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας : γεννήσεις, γάμους, αποφοιτήσεις, αρρώστιες, θανάτους. Κυρίως όμως πιστεύουμε ότι αν η οικογένειά μας δεν μπορεί να μας αναγνωρίσει, να μας αγαπήσει και να μας στηρίξει κανένας άλλος δεν πρόκειται να το κάνει. Ανεξάρτητα από την ηλικία μας μοιάζουμε ανίκανοι να ξεφύγουμε από την επίδραση της οικογένειας. Σε πολλές περιπτώσεις οι εμπειρίες που έχουμε από την πρώτη οικογένεια επαναλαμβάνονται στον γάμο μας με τον σύντροφο και τα παιδιά μας με τρόπους που φαντάζουν απίστευτοι. Η οικογένεια θα επιστρέψει, για να μας καταδιώξει στις σχέσεις μας, στις διαπροσωπικές μας επαφές και στις καθημερινές συναναστροφές. Πίσω από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε οικογένειας βρισκόνται πρότυπα που διαπερνούν σε μεγάλο βαθμό τα χρονικά όρια. Σύμφωνα με την θεωρητικό των οικογενειακών συστημάτων Monica McGoldrick όλα τα μέλη της οικογένειας είναι εξίσου σημαντικά : οι αποστάτες, τα μαύρα πρόβατα, οι άτιμοι και οι ήρωες. Άλλα τόσα μπορούμε να μάθουμε και από τους αμαρτωλούς, τους τσιγγούνηδες και τους υποχόνδριους. Επίσης οι αποτυχίες των οικογενειών μας μπορούν να μας διδάξουν πολλά.
Ένας πολύ ωραίος τρόπος για να αποκτήσει κάποιος αυτογνωσία, να μπορεί να αλλάξει την σχέση που έχει με την οικογένειά του (που μπορεί να την θεωρεί δυσκολη, βαρετή, απογοητευτική ή οδυνηρή) και να ενισχύσει την αυτονομία του είναι να διερευνησει την ιστορία της, “να ανοίξει τα παλιά σεντούκια”, κατά την έκφραση της McGoldrick.
Οι οικογενειακοί θεραπευτές στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τις οικογένειες και τα εξαιρετικά πολύπλοκα πρότυπα που χαρακτηρίζουν την ιστορία κάθε οικογένειας ανέπτυξαν ένα απλό εργαλείο, ένα είδος οικογενειακού δέντρου, που αφορά τουλάχιστον τρεις γενιές, (με γραπτά σχόλια) που ονομάστηκε γενεόγραμμα. Βοηθώντας να καταγραφούν τα βασικά γεγονότα της συνολικής ιστορίας μιας οικογένειας, το γενεόγραμμα δεν μας θυμίζει απλά αυτά που ξέρουμε αλλά μας προειδοποιεί και για όσα δεν ξέρουμε. Αναβιώνοντας ένα άτομο τις οικογενειακές αναμνήσεις και τα προσωπικά γεγονότα, που μέχρι εκείνη την στιγμή του φαίνονταν ασύνδετα εως και άσχετα μεταξύ τους, συνθέτει ένα ζωντανό παζλ του προσωπικού του σεναρίου. Αποκτάει έτσι ένα δυνατό όπλο αυτογνωσίας και ολοκλήρωσης της ταυτότητάς του. Ασφαλώς το γενεόγραμμα μπορούμε να το φτιάξουμε με την βοήθεια ενός εξειδικευμένου θεραπευτή.
Τάσος Τραβασάρος